maandag 10 september 2018

Van binnen is alles stuk - Simon Hammelburg














Van binnen is alles stuk
van Simon Hammelburg is net als zijn korte roman Het voorgesprek een vlot geschreven boek. De personages in deze lange roman zijn goedgebekt en hebben gevoel voor humor, maar achter de grappen en ironie gaat een groot verdriet schuil. Eigenlijk is het verbazend dat ze zo over de verschrikkingen in hun leven kunnen praten. 

Het verhaal wordt verteld door een Joodse man die na de Tweede Wereldoorlog is geboren. Zijn beide ouders verloren hun familie. De sfeer in het gezin was slecht.
Mijn ouders, mijn broer en ik hadden eigenlijk nooit een familie gevormd. Iedereen leefde in zijn eigen wereld, met verschillende gedachten, opvattingen en herinneringen. 
Zijn moeder leed aan hysterische woedeaanvallen  waarbij hij mishandeld werd. Zijn vader trok zich terug in zijn eigen wereldje en had over iedereen een negatief oordeel. Toch kan de verteller, eenmaal volwassen geworden, er niet boos om worden.
Aan de buitenkant hebben zij de Holocaust overleefd, van binnen is bijna alles stuk en dat merk je dan weer aan de buitenkant. Niet erg aangenaam, maar er is niets aan te doen. Je moet het accepteren of niet. Ik ben niet boos op hen, maar op Adolf Hitler. Die neemt helaas geen klachten meer in ontvangst.
De roman begint wanneer de vrouw met wie de verteller bijna twintig jaar gelukkig getrouwd is bij een auto-ongeluk om het leven komt. Hij voelt zich verloren  en besluit om gelukkige situaties te creëren die later prettige herinneringen zullen zijn.  Hij zoekt contact met de vrienden die hij als kind heeft leren kennen in de Joodse jeugdbeweging. Die is voor iedereen zeer belangrijk geweest. Zoals een van de vrienden opmerkt:
Het clubhuis gaf ons meer dan een veilige schuilplaats. Het stelde ons in de gelegenheid om onszelf te zijn. Het was een plaats waar wij om gezonde aandacht vroegen en die ook van elkaar kregen. Thuis was dat niet mogelijk. 
De vader van de verteller hield er een uitvoerig systeem van regels en gebruiken op na waarvan niet mocht worden afgeweken.  Ook anderen hebben dit thuis meegemaakt.  De vrouw van een vriend zat tijdens de oorlog ondergedoken en werd seksueel misbruikt. Ze lijdt aan een nog veel sterkere vorm van dwangmatigheid.  Een andere vriend is opgegroeid in een gezin zo vol spanningen dat hij hierdoor besmet raakte en zijn zenuwen had overgedragen op zijn vrouw en hun twee zonen.
Zenuwen, angst en spanningen vormen een pakket van de snelst besmettelijke ziekte. Een kwaadaardig, dodelijk virus.  
Het woord ziekte valt ook wanneer iemand de grote eenzaamheid beschrijft waar hij mee leeft:
Ik voel mij regelmatig alsof ik word gezien als iemand met een akelige, besmettelijke ziekte waarover niemand wat wil horen. Die besmettelijke ziekte is mijn verleden, en je bent zo verdomd eenzaam als er geen hond is die daarin is geïnteresseerd. 
De levensgeschiedenissen van de vrienden en ook die van andere mensen worden door Simon Hammelburg vervlochten met die van de hoofdpersoon en voeren naar een ontroerend einde van een roman die zowel hard is als teder. 

Het zal niemand ontgaan zijn dat er de laatste jaren veel gediscussieerd wordt over het begrip identiteit. Wat me in die discussies is opgevallen is dat identiteit vaak wordt opgevat als datgene waarbij je je vertrouwd en aangenaam voelt. Van binnen is alles stuk laat juist zien dat je identiteit ook onderdelen kan bevatten die pijn doen en die je helaas niet kunt kwijtraken. Dit aangrijpende boek is een nuttige bijdrage tot het verwoorden van dat besef. 

Simon Hammelburg
Van binnen is alles stuk
Herinneringen van vernielde generaties
284 bladzijden
Uitgeverij Aspekt 2018

1 opmerking: