Het voorgesprek - Simon Hammelburg

Je kunt je het bijna niet meer voorstellen, maar vijfentwintig jaar geleden was het mogelijk om een hele ochtend, middag of avond te luisteren naar interessante Nederlandse radio. Ik kwam op mijn twaalfde in het bezit van een eigen radio en het was toen dat ik begon te ontdekken dat radio heel wat meer kon zijn dan platen draaien of het journaal. Aanvankelijk ging mijn belangstelling uit naar hoorspelen, al waren die toen al een zeldzaamheid geworden op de Nederlandse radio. Later begon ik ook te luisteren naar documentaires. Er waren ook interviews te horen met interessante gasten en gespreksleiders met kennis van zaken. Iedere omroep leek in die tijd wel een boekenprogramma te hebben. Het ene programma was uiteraard beter dan het andere, maar de kans was groot dat je iedere week wel iets hoorde over een interessant boek of dat je een schrijver leerde kennen van wie je nog nooit had gehoord en van wie je meer wilde weten. 

De laatste tien jaar heb ik nauwelijks nog Nederlandse radio gehoord. De meeste programma’s die ik vroeger beluisterde zijn verdwenen en nooit vervangen door iets beters. De radio werd steeds eenvormiger en inhoudelijk leek het peil alleen maar te dalen. Er zou een interessante historische studie te schrijven zijn over hoe dat allemaal heeft kunnen gebeuren (misschien is die er trouwens al), maar wie een komisch beeld van de huidige toestand wil krijgen moet Het voorgesprek van Simon Hammelburg lezen. Deze korte satirische roman gaat over de pogingen die journalist Tonko Sluyter moet ondernemen om een belangwekkend boek te publiceren en te promoten. Dat is geen kleinigheid, zoals op de flaptekst al valt te lezen: de maatschappij en de omgangsvormen zijn veranderd en er is een nieuwe generatie journalisten aangetreden. Sluyters grootste ergernis vormen de voorgesprekken die hij met redacteuren moet voeren als hij in een programma mag verschijnen:

Wat was dat toch voor rare, nieuwe mode? Journalisten horen zichelf voor te bereiden. Wat is dat nou voor moeite? Een boek lezen en een paar vragen opschrijven. Hij had het zelf zo vaak gedaan. Kwamen de presentatoren schier onvoorbereid naar een studio en lieten zij zich leiden door redacteuren die er vaak zelf niets van begrepen hadden of hun werk slecht deden? Waren het onderbetaalde krachten die de ‘hogere goden’ moesten bedienen?

Ik heb eens een radiouitzending van zo’n ‘hogere god’ mogen bijwonen. Toen hij de studio binnenkwam had hij een fonkelnieuwe paperback bij zich. Hij vouwde voordat de schrijver binnenkwam het boek paar keer stevig open en dicht zodat  het er gelezen uitzag. Daarna kreeg hij van een medewerkster een blaadje met vragen overhandigd. Het werd een saai interview van iemand die zich niet had voorbereid, maar dat was ik van deze ‘hogere god’ wel gewend.   

Allerlei bekende Nederlanders treden in Het voorgesprek onder hun eigen naam op. Ik kijk al een kleine twintig jaar geen televisie meer en uit het feit dat deze mensen nog steeds op tv zijn leid ik af dat ik niet veel mis. Wat de radio betreft weet ik dankzij Simon Hammelburg dat de dingen waar ik mij aan ergerde nog steeds voortduren. De overdreven aandacht voor Binnenhofse futiliteiten bijvoorbeeld:

Er was bijna geen nieuwsuitzending, actualiteitenrubriek of praatprogramma waarbij een verslag uit Den Haag ontbrak. Meestal over zaken die volstrekt irrelevant waren. 

En natuurlijk de hinderlijke onderbrekingen omdat voetbal altijd voorrang krijgt:

“Dank je wel voor deze mooie introductie,” begon Tonko, die zag dat de presentator een signaal kreeg op zijn koptelefoon. “De documentatie die ik…” Daar werd hij onderbroken door de presentator: “Even onderbreken. Er is gescoord in de Galgenwaard. Frank, kom er maar in.”

De satire schuilt er natuurlijk in dat Sluyters boek een grote onthulling bevat over de voetbalwereld.

Net als Sluyter heb ik me wel eens afgevraagd wat er van de mensen die vroeger goede radioprogramma’s maakten is geworden. Door het lezen van Het voorgesprek is die vraag nu beantwoord:

Collectief ontslagen. Van sommigen was nog wel iets terechtgekomen. De meesten probeerden zichzelf op LinkedIn te verkopen als bedrijfstrainer, levenscoach, loopbaanbegeleider, dagvoorzitter, pr-adviseur; kortom de afvalbak voor mislukkingen. Er waren er zelfs die een ‘holistisch zelfrealisatiecentrum’ hadden opgericht. Of ze ook klanten hadden? 

Of het Tonko Sluyter lukt om zijn manuscript te veranderen in een bestseller ga ik hier niet verklappen. De lezer moet Het voorgesprek beslist zelf gaan lezen: het verhaal wordt met veel vaart en humor verteld en het is te hopen dat Simon Hammelburg het komische genre nog vaker gaat beoefenen, want dit smaakt naar meer.

Simon Hammelburg
Het voorgesprek
85 bladzijden
Uitgeverij Aspekt 2017