woensdag 5 oktober 2022

Afterlives - Abdulrazak Gurnah













Afterlives uit 2020 is het jongste boek van Abdulrazak Gurnah aan wie vorig jaar de Nobelprijs voor Literatuur werd toegekend. Het is een historische roman die speelt in Tanzania vanaf het eind van de negentiende eeuw tot in de jaren zestig. Het boek vertelt de levensverhalen van een handvol mensen in het licht van de grote historische gebeurtenissen. Die gebeurtenissen worden beschreven in een soepel leesbare kroniekstijl die moeiteloos overgaat in de verhaalvorm die de belevenissen, gedachten en dialogen van de personages weergeeft. Woorden en uitdrukkingen in het Duits en in het Swahili zijn op natuurlijke wijze in de Engelse tekst opgenomen en zorgen niet voor onduidelijkheden.  

De stijl waarin de roman geschreven is roept echter ook de vraag op waarom we bepaalde dingen wel en andere dingen niet te weten komen. Zo wordt bijvoorbeeld het sterfbed van een vrouw volledig door de ogen van anderen beschreven. Het zou interessant zijn om te weten wat er precies in haar hoofd omgaat, vooral ook omdat zij medische hulp blijft weigeren. 

De chronologie van het verhaal lijkt aanvankelijk niet helemaal in balans: belangrijke ontwikkelingen in het verhaal worden soms beknopt en afstandelijk vermeld, terwijl andere, minder belangrijke passages intiemer en met veel meer details worden beschreven. Dat twee belangrijke personages in hun jeugd goede vrienden worden wordt bijvoorbeeld kort meegedeeld, maar niet opgeroepen aan de hand van gebeurtenissen. Gaandeweg wordt echter duidelijk dat deze verbrokkelde manier van vertellen uitstekend past in de omgeving die Gurnah beschrijft: het verhaal speelt zich af in een multi-etnische omgeving waar verschillende talen worden gesproken en waar ingrijpende en verwarrende politieke gebeurtenissen plaatsvinden die zelden uitgebreid zijn beschreven. Alleen het laatste hoofdstuk, waarin alles wel erg beknopt vermeldt wordt, voldoet niet helemaal. Daar staat tegenover dat Gurnah zich niet verliest in beschrijvingen van locaties en voorwerpen, een gevaar dat vaak op de loer ligt in een historische roman.

Wat Gurnah goed weergeeft is hoe ambivalent de houding is van de multi-etnische en multireligieuze bevolking ten opzichte van eerst de Duitse en later de Britse kolonisator. Die is deels vervuld van weerzin, maar wordt voor een deel ook als vanzelfsprekend ervaren. Als een van de personages zich aansluit bij het Duitse koloniale leger wekt dat afschuw bij zijn vrienden. Een andere man die in het Duitse leger heeft gediend wekt na de Eerste Wereldoorlog echter bewondering omdat hij de Duitse taal beheerst.

Afterlives is geen boek waarin verschrikkingen uitvoerig worden getoond. De oorlogen die het Duitse koloniale leger voert tegen allerlei stammen worden niet gedetailleerd beschreven en woeden niet in de omgeving waar de personages zich bevinden. Zelfs de man die we volgen in de Eerste Wereldoorlog probeert zich op de achtergrond te houden, waar hij deels door geluk soms in slaagt.

Gurnah bewijst vooral dat hij een groot schrijver is omdat hij de dagelijkse beslommeringen van mensen die een onopvallend leven leiden boeiend weet te beschrijven. Het is niet moeilijk om sympathie te voelen voor zijn personages en met hen mee te leven. Al met al is Afterlives een interessant en ook ontroerend boek. Ik ben blij dat Abdulrazak Gurnah de Nobelprijs heeft gekregen, want ik had nog nooit van hem gehoord. Afterlives was voor mij een aangename kennismaking met een auteur van wie ik graag meer wil lezen.

Abdulrazak Gurnah
Afterlives
275 bladzijden
Bloomsbury Publishing 2021

Geen opmerkingen:

Een reactie posten