Revisions and Dissents - Paul Gottfried

Toen eerder dit jaar in het nieuws kwam dat er nieuw bewijsmateriaal was gevonden waaruit bleek dat Pius XII tijdens de Tweede Wereldoorlog een groot aantal Joden had gered, was ik niet verrast. Dat er door deze paus Joden waren gered was immers al lang bekend. Wat mij wel opviel was de verbazing die doorklonk in de berichtgeving. Kennelijk bestaat er over Piux XII nog heel wat vooringenomenheid bij de media. Historicus Paul Gottfried komt in zijn essaybundel Revisions and Dissents tot dezelfde conclusie. Dominante standpunten in politiek en geschiedwetenschap worden in dit boek kritisch benaderd.

In het voorwoord vertelt Gottfried dat hij in zijn studentenjaren al getroffen was door de dogmatische wijze waarop bepaalde interpretaties van de geschiedenis werden behandeld. Gottfried zegt zich vaak te hebben afgevraagd of deze dogma’s de opvattingen van de politieke machthebbers vertegenwoordigen, of dat zij hun oorsprong elders vinden, bijvoorbeeld in de media.  Het is een interessante vraag die bij mij het kruisrakettendebat in herinnering bracht: hoewel er een parlementaire meerderheid was voor het plaatsen van raketten, waren de dominante stemmen in de media over het algemeen tegen.

Gottfried meent dat veel vooraanstaande historici hun uitspraken niet baseren op evenwichtig onderzoek, maar op vooroordelen en op wat acceptabel geacht wordt in kringen waar ook journalisten deel van uitmaken. Moralisme viert hoogtij en historisch onderzoek  wordt vaak opgevat als een zoektocht naar slachtoffers die erkenning moeten krijgen. Gottfried geeft voorbeelden van boeken waarin op zeer subjectieve wijze opvattingen van het heden worden toegeschreven aan historische figuren.  Hij stelt vast dat er een markt is voor publicaties die verwoorden wat het publiek voor waar houdt.  Een dergelijk klimaat zou de bewegingsvrijheid van historici die op basis van onderzoek tot andere conclusies komen nog wel eens kunnen verkleinen. Overigens hoeft men niet eens, zoals Paul Gottfried, een conservatief te zijn om door linkse critici te worden aangevallen. Zo werd een marxistisch historicus met wie Gottfried bevriend is bekritiseerd omdat hij in een studie over slavernij ongevoelig zou zijn voor racisme en seksisme. 

De vraag wat het conservatisme tegenwoordig nog betekent houdt Gottfried al vele jaren bezig. De hiërarchische overtuiging die het ooit was, is het al lang niet meer. Links bezit daarentegen een compleet wereldbeeld, namelijk universele gelijkheid, terwijl rechts alleen nog maar fragmenten van een wereldbeeld heeft. In het huidige postconservatieve tijdperk kan rechts alleen nog maar op populistische wijze een ander geluid laten horen over een aantal beslissende thema’s. De verkiezingsoverwinning van een Donald Trump heeft volgens Gottfried dan ook niets met conservatisme te maken, maar met de wens die bij een deel van de kiezers leeft om gelijk behandeld te worden door de overheid en de media die niet veel belangstelling lijken te hebben voor hun situatie. 

Gottfried lijkt vooral het verdwijnen van de normen en waarden van de traditionele burgerij te betreuren. Hij wijst erop dat veel van deze normen en waarden tot in de jaren zestig ook werden onderschreven door links. De succesvolle tweeverdieners die nu de bovenlaag van de westerse samenleving vormen lijken weinig benul te hebben van geschiedenis en traditie en een voorbeeld stellen aan de sociaal zwakkeren kunnen ze ook al niet, want ze willen vooral niets en niemand veroordelen.  

Hoewel er ongetwijfeld opportunisten actief zijn in de politiek, is Gottfried ervan overtuigd dat de politici die het voor het zeggen hebben, werkelijk menen wat ze uitdragen. Het lijkt hem onwaarschijnlijk  dat ze het decennialang zouden volhouden om iets anders te beweren. De vaak gehoorde veronderstelling dat het volk gemanipuleerd wordt en dat een nieuwe elite daar een eind aan kan maken, wijst hij van de hand. Het zijn belangen die de liberale democratie stabiel houden en van een overheid die iedereen gelijk wil behandelen kan iedereen een voordeeltje verwachten. Dat het bedrijfsleven hier ook aan meedoet komt niet zozeer omdat men de overtuiging van politici deelt, maar eerder uit vrees om een slechte naam te krijgen.  

Revisions and Dissents gaat vooral in op de oorsprong en het gebruik van begrippen als conservatisme, fascisme, liberale democratie en sociale klasse. Gottfried stelt vast dat deze begrippen door historici en journalisten vaak verkeerd gebruikt worden omdat ze niet worden ingezet om zaken te verduidelijken, maar om politieke standpunten te verkondigen. De essays getuigen van een grote eruditie: naast Engelstalige bronnen weet Gottfried ook de weg in Duitse, Franse en Italiaanse literatuur. Hij heeft respect voor historische feiten en daar waar hij zijn voorkeuren uitspreekt is hij niet modieus of politiek correct. Een lezer als ik kan daar alleen maar dankbaar voor zijn.

Paul Gottfried
Revisions and Dissents
Essays
174 bladzijden
Northern Illinois University Press 2017