maandag 20 februari 2017

Voorwaarts leven, achterwaarts begrijpen - Jacques Klöters














Voorwaarts leven, achterwaarts begrijpen is een omvangrijke keuze uit de ongeveer duizend stukjes die Jacques Klöters de afgelopen jaren op Facebook heeft geplaatst. De titel gaat terug op een uitspraak van Søren Kierkegaard die schreef dat het leven naar voren moet worden geleefd, maar naar achteren moet worden begrepen. Klöters heeft een vlotte verteltrant en behandelt een groot aantal onderwerpen. Terugkerende thema’s zijn de geschiedenis van zijn familie, het katholicisme van zijn jeugd, het opsporen van zaken uit de cabaretgeschiedenis en veel anekdotes over bekende artiesten. 

Klöters is een groot kenner van het cabaretverleden en weet allerlei aspecten van humor en amusement inzichtelijk te maken. Zo had ik er nog nooit uitvoerig bij stilgestaan hoezeer mijn kijk op modeverschijnselen gekleurd is door wat Klöters noemt ‘nieuwe lulligheid’. Typische vertegenwoordigers van deze humor zijn Van Kooten en de Bie, Arjan Ederveen en de heren van Jiskefet. Klöters zag deze vorm van humor opkomen in de jaren zestig, maar voor iemand van mijn leeftijd was die vorm er altijd al. Ik heb het steeds ervaren als een vanzelfsprekend commentaar op de waan van de dag, allergisch als ik ben voor modeverschijnselen.
Alles wat ooit modieus was, is nu lullig.
Voorwaarts leven, achterwaarts begrijpen biedt ook een interessante terugblik op de ontwikkeling van het culturele leven van de laatste decennia. Het waren jaren waarin veel moois verdween en net als ik blijkt Klöters dat te betreuren. Hij maakte de vervlakking van bijvoorbeeld de omroep van dichtbij mee. 
Er kwamen voorschriften, formats, codes, zendermanagers, en het kwam er allemaal op neer dat het wel leuk moest blijven en dat het hoge kijkcijfers moest opleveren.
Klöters geeft een huiveringwekkende beschrijving van wat hem overkomt wanneer hij betrokken raakt mij het maken van een televisieprogramma. Het zappgedrag van het publiek wordt van minuut tot minuut gevolgd door kijkersonderzoek.
Moest dat ons leidsnoer zijn?
De eindredactie vindt van wel en dat heeft tot resultaat dat de kwaliteit van het programma middelmatig wordt. Ik heb dat patroon zich in die jaren steeds zien herhalen. Media, musea, bibliotheken: vaak sloegen middelmatigheid en voorspelbaarheid toe zodat dingen die wat meer inspanning vergen steeds meer uit beeld verdwenen. Klöters kijkt met gemengde gevoelens naar zijn eigen rol in deze ontwikkeling. Over zijn werk bij de omroep schrijft hij:
En toch bleef ik er werken en geld verdienen en merkte ik dat ik me verdedigde met dezelfde argumenten die in de oorlog ook opgeld deden: ik had een gezin, moest mijn hypotheek betalen, de mensen met wie ik werkte waren allemaal goed en mijn eigen programma’s waren eilanden van vrijheid binnen de gelijkgeschakelde omroepen; zeg maar gerust dat ik me verzette binnen mijn mogelijkheden.
Oorlog en gelijkschakeling zijn te zware begrippen om de situatie mee te vergelijken: er was immers geen sprake van dictatuur en censuur toen de mooie dingen steeds meer uit beeld verdwenen. Ik vrees dat dit land met steeds meer hoogopgeleiden gewoon niet anders wil. 

Het is fijn dat er nu internet bestaat en zo een aangename zijstroom is ontstaan waarin dingen mogelijk zijn waar de hoofdstroom geen belangstelling meer voor op kan brengen. Ik kan me tenminste niet voorstellen dat de modieuze lieden die het bij officiële bladen voor het zeggen hebben Jacques Klöters een rubriek zouden gunnen. Stel je voor: leuke stukjes die niet gaan over mediamensjes en Binnenhofse futiliteiten!

Als Jacques Klöters duizend stukjes verder is, mag er van mij een tweede boek volgen.

Jacques Klöters
Voorwaarts leven, achterwaarts begrijpen
Mijn journaal

344 bladzijden
Nijgh & Van Ditmar 2016

Geen opmerkingen:

Een reactie posten